آنچه در ذیل می آید بخش پنجم تعدادی از نسخه های خطی تصحیح شده در هندوستان و پاکستان است که برای اطلاع تراث پژوهان به آن اشاره میکنیم. (بخش اول و بخش دوم و بخش سوم و بخش چهارم)
تذکره «همیشه بهار»- زبان: فارسی ، حدود سال تالیف: ۱۱۳۲ ۔ ۱۱۳۶ هجری
تالیف: کِشَن چَند اخلاص - تصحیح و مقدمه: دکتر وحید قریشی، ناشر: انجمن ترقی اردو ( پاکستان)، کراچی، سال چاپ: ۱۹۴۳. موضوع: شرح حال و نمونه اشعار ۳۰۷ شاعر فارسی گوی هندوستان.
رساله ذکرِ مغنّیانِ هندوستانِ بهشتنشان- زبان: فارسی، تالیف: عنایت خان راسخ بن شمس الدّوله لطف الله خان صادق بهادر متهوّر جنگ- تصحیح، حواشی، تعلیقات، نمایه و مقدمّه: سیّد علی حیدر، ناشر: اداره تحقیقاتِ عربی و فارسی، پَتنا، هندوستان، سال: 1961.
براساس: نسخه خطّیِ موجود در کتابخانه خدابخش (پَتنا)، تاریخِ کتابت ندارد، تاریخِ مهُرِ درج شده سالِ 1899 است.در مقدمّه کتاب مصحح از برخی کتبِ تواریخِ، احوالِ مغنّیانِ برجسته هندوستان را هم آورده است: «شاهجهاننامه»؛ «خلاصة العیش»؛ «مراتِ آفتابنما»؛ «قاموس المشاهیر»؛ «رسالة صوت النّاقوس».
مآثرِ محمود شاهی- زبان: فارسی
تالیف: علی بن محمود الکرمانی المشتهر به شهاب حکیم؛ تلخیص و تصحیح: دکتر نورالحسن انصاری، ناشر: اندو پرشین سوسایتی، دهلی 1968.
براساسِ نسخههایِ کتابخانههایِ: بودلین آکسفورد+ کینگز کالج کمبریج+ بتنگن آلمان. کتاب به حکمِ یکی از فرمانروایان مالوا در هندوستان، سلطان محمود خلجی (839۔ 873 هجری) تالیف شد.
ضمیمه تغلقنامه امیرخسرو- زبان: فارسی
به کوشش: دکتر امیر حسن عابدی+ دکتر مقبول احمد، ناشر: ؟، سال چاپ: 1975.
تصحیحِ یک مثنوی- زبان: فارسی، مولف: نامعلوم.
احمد شاه دُرّانی بین سال های 1747 تا 1769 به هندوستان حمله کرد. در 1748 به سرزمین پنجاب حمله آورده لاهور و سَرهند را تصرّف کرد. امّا وقتی بیشتر پیشروی کرد، در منطقه مَنوهَر لشکریان مغول او را شکست دادند و احمد شاه دُرّانی به افغانستان برگشت. درباره این جنگ، شاعری – که نامش معلوم نیست- مثنوی به فارسی سروده است. از مضمونِ مثنوی، چنین
برمیآید که شاید سروده شاعری معاصر آن جنگ، با تخلّص «رستم» باشد. وی وقایعِ چشمدید را بیان کرده است که مطالعه مستنداتِ تاریخی، آنها را تایید می کند.
در نسخهخطّی تاریخِ کتابت و نامِ کاتب درج نشده است. از رویِ نوعِ کاغذ حدس زده میشود که بینِ 1161 و ۱۱۶۲ هجری کتابت شده باشد. تصحیح و مقدمه مثنوی از: پروفسور محمد اقبال مُجدّدی، مجلّه «تحقیق»، کلّیه علوم اسلامیه و ادبیات شرقیه، دانشگاه پنجاب، لاهور، دسامبر 1980، جلد ۲، شماره ۲، صفحات: ۳۱ تا ۴۱.
راگ دَرپَن- زبان: فارسی
این کتاب ترجمه و تشریح فارسی کتاب سانسکریت " مان کوتوبل" است که سرپرستی حاکم گوالیار۔ راجا مان سینگ (1484۔ 1518) ۔ توسط استادانِ ماهرِ موسیقی به زبانِ هندی تالیف شد.
فقیرالله خان آن را به فارسی ترجمه کرده اضافاتی بر آن افزود. (بابِ دهم تماماً به قلم وی است)
تصحیح، مقدّمه، واژهنامه اصطلاحاتِ موسیقی: دکتر نورالحسن انصاری+ دکتر شتر وَگَن شَکلا ، ناشر: دانشگاه دهلی، هندوستان، ۱۹۸۱.
باب اول: در سبب تالیف؛ باب دوم: در دانستن راگها؛ باب سوم: در تعین هر موسم که در آن موسم کدام راگ و راگنی خوانند
باب چهارم: در دانستن سُرها و تصانیفی که در نغمه میبندند؛ باب پنجم: در دانستن سازها، ناینک، نایکا، سکهی؛ باب ششم: در دانستن عیوب گوینده؛ باب هفتم: در شناختن حنجره ها و اَدایَت آوازها؛ باب هشتم: در دانستن استاد کامل؛ باب نهم: در دانستن برنده و فایده برنده نمودن؛ باب دهم: در باب گویندهها و سازندهها که در زمان ما بودند و هستند.
سیرالمنازل- زبان: فارسی، تاریخ تالیف: 1818۔ 1820، تالیف: مرزا سنگین بیگ.
تصحیح، حواشی و مقدّمه، همراهِ ترجمه به اردو: دکتر شریف حسین قاسمی، ناشر: غالب انستی تیوت، دهلی، سال: 1982.
براساس دو نسخه در دهلی: لال قلعه و موزه ملی ؛ موضوع: تاریخِ دهلی شامل: قلعه، محلات، مساجد، مدارس، مقابر، مزارات، کتیبهها، کوچهها، خیابانها، بازارها، حویلیها، باغها و غیره. احوال ِمختصرِ اهلِ حرفت، علما،مشایخ و دیگران.
واقعه خرابیِ دهلی در عهدِ محمّدشاه از ورودِ نادرشاه والیِ ایران- زبان: فارسی، مولف: نامعلوم
تصحیح و مقدمه: شریف حسین قاسمی، تاریخ چاپ: 1990، چاپ در مجله «بیاض»، انجمن فارسی، دانشگاه دهلی، هندوستان.
براساس نسخه منحصر به فرد: کتابخانه آصفیه، حیدرآباد دکّن، تاریخ درج شده در ترقیمه: 1267هجری.
موضوع: حمله نادرشاه به هند و خرابیِ دهلی در 1151 هجری در دوره محمّد شاه پادشاه تیموریِ هند.
منتخبِ گلدسته معانی(انتخابی از دیوانِ محمّد افضل سرخوش)- زبان: فارسی
سرخوش دیوانش را برای تجدید نظر، نزد بیدل بُرد و او هم اشعاری را خارج کرده آن انتخابهایی که جای ماند، کتاب حاضر است.
سالِ تالیف: 1104 هجری، شامل: دیباچه به نثر؛ منتخبِ چهل رباعی سرخوش؛ 127 رباعیهایِ مختلف؛ مثنوی 90 بیتی؛ بیتهایی از شاعران: قدسی، فخری، آزاد، زیبالنّساء مخفی؛ ترقیمه؛ بیتهایی از شاعران: قادری، واقف، مولوی رفیعالدّین، قدسی، فخری، آزاد؛ چند غزل با عنوانِ «ردیفِ شین»؛ 11 رباعی.
تصحیحِ نسخه براساسِ نسخههایِ : سالار جنگ، حیدرآباد، هندوستان، تاریخِ کتابت: 1263 هجری/ و کتابخانه آصفیه، حیدرآباد، هندوستان.
تصحیحِ این نسخه، موضوع پایاننامه دکتریِ آقایِ شَبّیر احمد حیدری: " احوال و آثار محمد افضل سرخوش"بود که در 1978 دانشگاه بیهار، هندوستان دفاع کرد. شایانِ ذکر است که این پایاننامه در سالِ 2003، از سویِ شبّیر احمد حیدری در دهلی، هندوستان به چاپ رسید.
مبارکنامه- زبان: فارسی ( تالیف: 1150 هجری)، تالیف: راجی محمد؛ مقدمه و تصحیح و تعلیقات: حسن نواز شاه، ناشر: مخدومه امیر جان لائبریری، گوجرخان، پاکستان، سال: 2015. موضوع: سیّد نورالدّین مبارک غزنوی سهروردی معروف به میر دهلی و اولاد و امجادش یعنی تذکره ساداتِ زیدی.
تهیه و تنظیم: لیلی عبدی خجسته